PORADY PRAWNE

Grupy szczególnie chronione przed zwolnieniem.

Szczegóły

Utworzono: poniedziałek, 30, czerwiec 2014 07:01

Grupy szczególnie chronione przed zwolnieniem.

W Polsce pewne grupy są prawnie chronione przed zwolnieniem z pracy. Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem dotyczy kategorii pracowników, którzy znajdują się w określonej sytuacji lub pełnią określoną funkcję społeczną. Polega ona na zakazie wypowiadania lub rozwiązania stosunku pracy z tymi pracownikami. W pewnych jednak sytuacjach ochrona ta podlega ograniczeniu lub może zostać uchylona.

Pracownikami chronionymi ze względu na szczególny status lub ze względu na działalność lub funkcję są:

- pracownicy w wieku przedemerytalnym

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.
Zakaz obejmuje również wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i płacy. Są jednak pewne sytuacje, gdy zasad tych się nie stosuje. Dzieje się tak między innymi, gdy wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczącego ogółu pracowników zatrudnionych w firmie(grupie do której należy pracownik) lub stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy (albo niezawinioną przez utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania).
Szczególnej ochrony w wieku przedemerytalnym nie stosuje się w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Zakaz wypowiedzenia umowy pozostaje jednak nadal aktualny, jeżeli pracownik jest jedynie częściowo niezdolny do pracy.

- pracownicy na przebywający na urlopie wypoczynkowym lub
zwolnieniu lekarskim.

Przepisy Kodeksu pracy nie pozwalają także zwolnić pracownika przebywającego na urlopie wypoczynkowym oraz w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Usprawiedliwiona nieobecność może być spowodowana chorobą lub obowiązkiem opieki nad chorym członkiem rodziny, jednak tylko wtedy, gdy pracownik wykorzystuje zwolnienie lekarskie zgodnie z przeznaczeniem. Pracodawca może więc wręczyć pracownikowi zwolnienie dyscyplinarne, jeżeli na zwolnieniu pracował w innym miejscu jub chciał je przedłużyć, aby odwlec czas, kiedy po powrocie do firmy zostanie mu wręczone wypowiedzenie.
Pracodawca może również rozwiązać umowę o prace bez wypowiedzenia (w trybie natychmiastowym), jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa dłużej niż 3 miesiące(gdy pracownik zatrudniony był krócej niż 6 miesięcy) lub trwa dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące (gdy pracownik był zatrudniony u tego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy,lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową).
Kodeks pracy chroni również pracownika przebywającego na urlopie szkoleniowym, bezpłatnym czy okolicznościowym.

- kobiety w ciąży, pracownicy na urlopie macierzyńskim (ojcowskim) lub
wychowawczym.

Ochronie przed rozwiązaniem umowy o prace podlegają także kobiety w okresie ciąży oraz rodzice w okresie urlopu macierzyńskiego/ojcowskiego, chyba, że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika, a związki zawodowe wyrażą na to zgodę.
Ochrona nie obejmuje jednak pracowników na okresie próbnym nie przekraczającym jednego miesiąca. Jednak jeżeli dana osoba była zatrudniona na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, umowa ulega przedłużeniu do dnia porodu.
Nie można również zerwać umowy z pracownikiem od dnia w którym ten złożył wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego i ochrona ta trwa do dnia zakończenia tego urlopu (chyba, że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika).
Pracownik, który obniżył czas pracy, żeby pogodzić obowiązki służbowe z opieka nad dzieckiem, także nie może zostać zwolniony do dnia powrotu do pełnego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.

- działacze związkowi

Ochronie przed zwolnieniem podlegają także działacze związkowi:
 wskazani pracodawcy przez zarząd zakładowej organizacji związkowej,
 członkowie komitetu założycielskiego zakładowej organizacji związkowej – może ich być maksymalnie trójka, a ochronę mają zagwarantowaną przez okres 6 miesięcy od dnia utworzenia komitetu.
Szczególna ochrona trwałości zatrudnienia pracownika – związkowca polega w tym przypadku na tym, ze bez zgody zakładowej organizacji związkowej nie można wypowiedzieć umowy o pracę lub zmienić jednoznacznie warunków pracy i płacy na niekorzyść takiego pracownika. Ochrona ta przysługuje związkowcom wskazanym imiennie uchwałą władz związku, którzy są członkami zarządu lub zostali upoważnieni do reprezentowania go wobec pracodawcy z sprawach z zakresu prawa pracy. Wynika to z art. 32 ust.1 ustawy o związkach zawodowych. Podjęcie przez organizację związkową uchwały o objęciu pracownika szczególną ochroną zatrudnienia i poinformowanie o tym pracodawcy nie jest wystarczające, aby osoba ta została nią objęta. Pracownik musi dodatkowo spełniać jedną z dwóch przesłanek wskazanych powyżej. Musi być członkiem zarządu związku lub (nie będąc nim) musi być upoważniony przez ten związek do reprezentowania go wobec pracodawcy w sprawach z zakresu prawa pracy. Sąd Najwyższy w wyroku z 12 stycznia 2012 r. (sygn. Akt II PK 83/11) zwraca szczególną uwagę na tę druga przesłankę.
Związek ma obowiązek przekazać pracodawcy informację o istnieniu upoważnienia poprzez przekazanie stosownego dokumentu. Zgodnie z orzeczeniem SN pełnomocnictwo takie może być zawarte w uchwale organizacji związkowej o objęciu pracownika szczególną ochroną. Dla objęcia nią nie ma znaczenia zakres takiego upoważnienia – może on być ograniczony tylko do niektórych spraw z zakresu prawa pracy (np. do spraw socjalnych). Jeżeli związek nie przekaże informacji o upoważnieniu pracownika do jego reprezentowania pracodawca ma prawo przyjmować, że osoba ta nie została objęta ochroną. Pozostaje jednak ryzyko uznania wadliwości czynności podjętych z naruszeniem ochrony. Jeżeli związek wykaże, ze pracownik wskazany uchwałą związku był upoważniony do jego reprezentowania.

- inne grupy pracowników korzystające z ochrony stosunku pracy to:

 członkowie rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego lub mieszanego,
 członkowie rady nadzorczej: spółki powstałej w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego, spółki powstałej w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa komunalnego, spółdzielni,
 osoby skierowane do pracy przy zwalczaniu epidemii,
 aptekarze pełniący funkcje z wyboru w organach izb aptekarskich,
 pielęgniarki lub położne pełniące funkcje z wyboru w organach odpowiednich izb samorządowych,
 lekarze pełniący funkcję z wyboru w organach izb lekarskich oraz lekarze weterynarii pełniący funkcję z wyboru w organach izb lekarsko-weterynaryjnych,
 posłowie, senatorowie oraz radni,
 żołnierze powołani do czynnej służby wojskowej,
 społeczni inspektorzy pracy, członkowie rad pracowników,
 członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego lub europejskiej rady zakładowej,
 członkowie specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawiciele pracowników w: spółce europejskiej, spółdzielni europejskiej oraz w radzie nadzorczej spółki powstałej w wyniku połączenia transgranicznego spółek.

Zwolnić nie można także pracownika, którego miesięczna absencja w pracy spowodowana jest tymczasowym aresztowaniem lub odbywaniem kary pozbawienia wolności.

W żadnym z powyższych wypadków szczególna ochrona przed wypowiedzeniem nie obowiązuje, jeżeli rozwiązanie umowy o pracę związane jest z ogłoszeniem upadłości bądź likwidacją zakładu pracy. Ochrona przed wypowiedzeniem nie wyklucza również tzw. zwolnienia dyscyplinarnego lub za porozumieniem stron. Z orzecznictwa SN wynika, że sędziowie rzetelnie sprawdzają czy pozbawienie pracy osoby chronionej miało jakikolwiek związek z pełnioną przez niego funkcją lub działalnością, z której wynika szczególne traktowanie. Sąd nie przywraca do pracy np. chronionego działacza związkowego, którego firma zwolniła za stawienie się na stanowisku w stanie nietrzeźwości. W wyroku SN z dnia 15 marca 2006 r. sędziowie uznali, że o tym, czy żądanie przywrócenia do pracy osoby szczególnie chronionej można uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, decyduje rodzaj czynu zatrudnionego (sygn. Akt II PK 127/05).
/red/

• « poprz.
• nast. »