PORADY PRAWNE
Kiedy można odmówić wykonywania pracy?
- Szczegóły
- Utworzono: wtorek, 27, listopad 2012 06:14
Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonania niebezpiecznej pracy albo oddalić się z miejsca zagrożenia w obronie swojego życia lub zdrowia. Z tego prawa nie mogą jednak korzystać pracownicy, do których obowiązków należy ratowanie życia innych.
Zasada bezpiecznej pracy rodzi określone powinności dla obu stron stosunku pracy. Pracodawca jest obowiązany tworzyć pracownikom bezpieczne warunki pracy, ale i pracownik ma obowiązek dbać o swoje zdrowie, jak też o zdrowie innych osób, na które mają wpływ jego działania.
Tej ostatniej powinności odpowiada pracownicze prawo do powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca pracy. W myśl tego prawa, w razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Powstrzymanie się od wykonywania pracy
Pracownik ma obowiązek wykonywać polecenia przełożonych, ale w wyjątkowych sytuacjach może być zwolniony z tej powinności. Sytuacje te są ściśle określone przepisami kodeksu:
w przypadku, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP oraz stanowią bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia
stan psychofizyczny pracownika nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.
O ile w pierwszej sytuacji powodem powstrzymania się przez pracownika od wykonywania pracy mogą być poważne uchybienia pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa, o tyle w drugim przypadku przyczyna jest niezależna od pracodawcy i dotyczy pracowników zatrudnionych przy pracach wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej. W obu zaś przypadkach przepisy wymagają od pracownika uprzedniego zawiadomienia przełożonego o zamiarze odstąpienia od pracy.
Oddalenie się z miejsca zagrożenia
Jeżeli odmowa wykonania pracy niebezpiecznej nie usuwa zagrożenia, pracownik może oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Pracownikowi nie wolno jednak samowolnie opuścić miejsca pracy. Oddalenie się z miejsca zagrożenia nie jest bowiem jednoznaczne z opuszczeniem pracy, gdyż pracownik nadal będzie w dyspozycji pracodawcy.
Oddalenie się z miejsca zagrożenia usprawiedliwione jest tylko w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia. Zagrożenie te musi być jednakże realne a nie tylko potencjalne, które tylko pośrednio mogłoby wpłynąć na zdrowie pracownika.
Za czas powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Należy jednak podkreślić, że uprawnienia płacowe mogą różnicować okoliczności danej sytuacji. Za czas niewykonywania pracy przysługuje bowiem wynagrodzenie tylko wtedy, gdy niebezpieczeństwo było rzeczywiste, a pracownik zawiadomił o tym przełożonego.
Niedyspozycja pracownika
Prawo powstrzymania się od wykonywania pracy może uzasadniać niedyspozycja pracownika, czyli taki stan psychofizyczny, który nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stważa zagrożenie dla innych osób. O ile jednak prawo do powstrzymania się od pracy przysługuje każdemu pracownikowi w określonych sytuacjach, o tyle przerwać pracę z powodu niedyspozycji mogą tylko pracownicy zatrudnieni przy pracach wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej, których wykaz zawiera rozporządzenie MPiPS z dnia 28 maja 1996 r.
Prawo niewykonywania pracy przez pracownika będącego w niedyspozycji zostało powiązane z łącznym spełnieniem dwóch przesłanek. Mianowicie pracownik może powstrzymać się od pracy gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i jednocześnie stwarza to zagrożenie dla innych osób.
W tym przypadku nie wymaga się jednak, aby zagrożenie było bezpośrednie.
Pracownik powinien przed podjęciem decyzji o powstrzymaniu się od pracy rozważyć, czy nie dysponuje innymi środkami pozwalającymi zmniejszyć lub usunąć stan niesprawności mimo kontynuowania pracy.
Upojenie alkoholowe
Stan niedyspozycji pracownika może mieć różne podłoże. Przepisy nie podkreślają wyraźnie ich przyczyn i nie wykluczają np. upojenia alkoholowego czy stanu odurzenia narkotykami. W tym przypadku oczywiście mają jednak zastosowanie odrębne przepisy pozwalające na rozwiązanie umowy o pracę (art. 52 k.p.). Nie można jednak takiemu pracownikowi odmówić prawa do powstrzymania się od wykonywania pracy z tytułu złego stanu psychofizycznego.
Prawo odmowy nie dla wszystkich
Z prawa do powstrzymywania się od wykonywania pracy nie mogą kożystać pracownicy, którzy stale pracują w zagrożeniu zdrowia i życia a ich pracowniczym obowiązkiem jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.
Bez wątpienia pracownikami takimi są np.: ratownicy górscy, górniczy, czy morscy, funkcjonariusze policji i straży pożarnej, pracownicy ochrony osób i mienia oraz pracownicy straży granicznej.
Prawo to nie przysługuje również lekarzom. Personel medyczny tworzą bowiem osoby, do których obowiązków należy ratowanie życia ludzkiego.
